تاریخچه و زمینه‌های شکل‌گیری حزب الله

حزب الله لبنان در سال ۱۹۸۲ میلادی با حمایت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. نخست چند سال مخفیانه علیه اشغالگران صهیونیستی فعالیت می‌کرد. در ۱۱ نوامبر ۱۹۸۴ میلادی برابر با ۲۰ آبان ۱۳۶۱ شمسی، احمد جعفر قصیر عملیاتی استشهادی علیه نظامیان اسرائیل در جنوب لبنان انجام داد که تعدادی از آنان کشته شدند. در ۱۶ فوریه ۱۹۸۵ برابر با ۲۷ بهمن ۱۳۶۳شمسی، هم‌زمان با عقب‌نشینی اسرائیل از صیدا، حزب الله مسئولیت عملیات شهادت‌طلبانه احمد جعفر قصیر را بر عهده گرفت و ایدئولوژی و استراتژی خود مبنی بر مقابله با اسرائیل را رسماً اعلام کرد.

به گفته حسین دهقان از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پس از عملیات بیت‌المقدس در ۱۳۶۱شمسی در جنگ میان ایران و عراق، اسرائیل به لبنان حمله کرد. گروهی از فرماندهان سپاه برای آموزش نیروهای لبنانی برای مقابله با اسرائیل به لبنان اعزام شدند. آن‌ها ضمن آموزش نظامی، به ایجاد وحدت میان گروه‌های مرتبط با ایران نیز پرداختند که در نهایت به شکل‌گیری حزب الله انجامید. به گفته نعیم قاسم معاون دبیر کل حزب الله، امام خمینی این گروه‌ها را برای آموزش نظامی به لبنانی‌ها فرستاده بود. البته پیش‌تر، تشکل‌های جنبش اَمَل، حزب‌الدَّعوه، تجمع علمای بقاع و کمیته‌های اسلامی برای تشکیل حزب واحدی در برابر اشغالگری اسرائیل، به توافق رسیده بودند و طرح آن مورد موافقت امام خمینی هم قرار گرفته بود.

دبیران کل و فرماندهان

• صبحی طفیلی
• سید عباس موسوی
• سید حسن نصرالله

محمد الکوثرانی

محمد الکوثرانی یک رهبر ارشد نیروهای حزب الله در عراق است و بعد از کشته شدن قاسم سلیمانی در ماه ژانویه بخشی از کارهای هماهنگی سیاسی گروه‌های شبه نظامی همسو با ایران که سابقاً سلیمانی سازماندهی می‌شد، را به عهده گرفته است. او در این موضع مسئولیت اقدامات گروه‌هایی که خارج از کنترل دولت عراق عمل می‌کنند، را تسهیل می‌کند. کوثرانی به‌عنوان یک عضو شورای سیاسی حزب الله تلاش کرده منافع حزب الله در عراق، از جمله تلاش‌های حزب الله برای ارائه آموزش، پول، حمایت سیاسی و لجستیک برای گروه‌های شورشی شیعه عراق، را پیش ببرد.

بیوگرافی دبیران کل حزب الله

1.     صبحی طفیلی

صبحی طفیلی متولد ۱۹۴۸ و روحانی سیاست‌مدار لبنانی، از اعضای اولیه و پیشین جنبش امل و از بنیان‌گذاران و نخستین دبیرکل حزب الله لبنان است. او از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۳ خورشیدی دبیرکلی حزب الله لبنان را به عهده داشت؛ اما برخی اختلافات سبب شد تا شورای اجرایی حزب الله او را برکنار کند.

او در توافق میان اَمل و حزب الله در بهمن ۱۳۶۷ در دمشق که منجر به نخستین صلح دو گروه شبه نظامی شیعه در لبنان شد، نقش داشت. او در سال ۱۳۷۷ خورشیدی، تشکیلاتی با نام «ثوره الجیاع» (انقلاب گرسنگان) راه‌اندازی کرد؛ اما درگیری‌های بعدی باعث شد او در خانه‌اش زندانی گردد. طفیلی هم‌اکنون نیز از منتقدین حزب الله لبنان و جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌آید.

2.     سید عباس موسوی

سید عباس موسوی در ۲۶ اکتبر ۱۹۵۲ در روستای نبی شیت از توابع بعلبک به دنیا آمد. او روحانی شیعه لبنانی، از مؤسسین و دومین دبیرکل حزب الله لبنان بود. سید عباس موسوی تحصیلات حوزوی خود را در شهر صور آغاز نمود و برای ادامه آن به حوزه علمیه نجف رفت. موسوی در سال ۱۹۷۹ به لبنان بازگشت و حوزه علمیه بعلبک را تأسیس کرد. او در مه ۱۹۸۴ پس از صبحی طفیلی، به عنوان دومین دبیرکل حزب الله لبنان انتخاب شد. عباس موسوی در صبح روز ۱۶ فوریه ۱۹۹۲ برای شرکت در مراسم هشتمین سالگرد کشته شدن راغب حرب به سمت روستای جبشیت سفر کرد و پس از شرکت در مراسم و سخنرانی به سمت بیروت در حرکت بود. هلی‌کوپترهای اسراییلی به کاروان اتومبیل‌های سید عباس موسوی حمله کردند و با ترور و هدف قرار دادن خودروی وی، باعث کشته شدن او و فرزند و همسرش شدند.

3.     سید حسن نصرالله

نصرالله در ۳۱ اوت ۱۹۶۰ در برج حمود از محله‌های شرق بیروت به دنیا آمد. او فرزند ارشد میان ۹ فرزند دیگر خانواده محسوب می‌شود. مادرش مهدیه صفی‌الدین و پدرش عبدالکریم است. در زمان کودکی، پدرش به شغل سبزی و میوه‌فروشی مشغول بوده است. به دلیل فقر اقتصادی و شرایط نامساعد کاری، خانواده او به منطقه الکرنتینا در جنوب بیروت رفتند. خانواده او در سال ۱۹۷۵ میلادی، هم‌زمان با آغاز جنگ داخلی لبنان، به البازوریه برگشتند. سید حسن از کودکی شدیداً به سید موسی صدر علاقه‌مند بود. او با وجود اینکه خانواده‌اش مذهبی نبودند، به علوم دینی علاقه فراوانی داشت. او در مدرسه النجاه و بعداً یک مدرسه دولتی در محله عمدتاً مسیحی سن الفیل بیروت تحصیل کرد. در سال ۱۹۷۶، در سن ۱۶ سالگی برای تحصیلات حوزوی به شهر نجف در عراق رفت و بعد از ۲ سال اقامت و تحصیل در این شهر، مجدداً به لبنان بازگشت و در مدرسه الامام منتظر در بعلبک مشغول به فراگیری علوم حوزوی شد. مشوق اصلی وی برای عزیمت به نجف و فراگیری علوم اسلامی سید محمد غروی، امام جمعه شهر صور بوده است. نصرالله در سال ۱۹۸۹ برای تکمیل دروس حوزوی به قم رفت، اما با گذشت یک سال، به دلیل شدت تنش‌ها در لبنان، به درخواست شورای حزب الله به بیروت بازگشت.

دبیرکلی سیدحسن نصرالله در حزب الله

پس از ترور سید عباس موسوی به وسیله بالگردهای اسرائیلی در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲، با اجماع شورای تصمیم‌گیری حزب الله، نصرالله برای دبیرکلی حزب الله انتخاب شد. او در زمان رهبری حزب الله، ۳۲ سال داشت و به عقیده برخی، انتخاب او ناشی از ارتباطات ویژه‌اش با جمهوری اسلامی ایران بود. به عقیده بسیاری از روحانیون شیعه، نصرالله از تحصیلات دینی کافی برخوردار نبود و به همین دلیل، در همان زمان تحصیلاتش را از سرگرفت.

در زمان رهبری نصرالله، برخی از اعضای حزب الله در انتخابات لبنان شرکت داشتند. نصرالله تصمیم گرفت تا شاخه سیاسی حزب الله به موازات شاخه نظامی آن به بازیگر مهم لبنان تبدیل شود. حزب الله به هشت کرسی در پارلمان لبنان دست یافت. در این دوران حزب الله به طراحی و اجرای عملیات تروریستی نیز متهم شد.

مقابله حزب الله با اسرائیل

حزب الله در سال ۱۹۸۵میلادی ایدئولوژی و استراتژی خود مبنی بر مقابله با اسرائیل را به صورت علنی رسمی کرد. فعالیت حزب الله در سال‌های اول بر اجرای عملیات‌های استشهادی علیه نیروهای اسرائیلی متمرکز بود؛ ولی به‌تدریج این شیوه تغییر کرد. نیروهای این حزب در واکنش به ترور سید عباس موسوی دبیرکل وقت حزب الله، برای نخستین‌بار موشک‌های کاتیوشا به سوی شهرک‌های صهیونیست‌نشین شمال فلسطین شلیک کردند. برخی از رخدادهای مهم میان حزب الله و اسرائیل عبارت‌اند از:

·         عملیات الوعد الصادق

در سال ۲۰۰۶ میلادی میان حزب الله و اسرائیل جنگی رخ داد که به جنگ تَموز یا جنگ ۳۳ روزه شناخته می‌شود. اسرائیل برخلاف توافق‌ با حزب الله، سه اسیر لبنانی را آزاد نکرد. حزب الله برای آزادی‌شان، در جولای ۲۰۰۶ میلادی در عملیات الوعد الصادق دو نظامی اسرائیلی را اسیر گرفت. اسرائیل برای آزادسازی دو اسیر خود و نیز خلع سلاح حزب الله به لبنان حمله کرد و میان حزب الله و اسرائیل جنگی به وقوع پیوست که ۳۳ روز به طول انجامید.

·         درگیری ژانویه ۱۹۹۳ میلادی

در ۲۵ ژوئیه ۱۹۹۳ میلادی اسرائیل با هدف خلع سلاح حزب الله و ایجاد شکاف در روابط حزب و مردم و نیز فشار بر دولت لبنان برای جلوگیری از مقاومت به لبنان حمله کرد. این حمله با واکنش حزب الله مواجه شد و طرفین در جولای ۳۱ میلادی ۱۹۹۳ تفاهم ژوئیه را پذیرفتند. براساس این توافق، حزب الله پذیرفت که در برابر توقف تجاوز اسرائیل، از پرتاب کاتیوشا به مناطق تحت اشغال اسرائیل خودداری کند.

·         درگیری آوریل ۱۹۹۶ میلادی

اسرائیل در ۱۱ آوریل ۱۹۹۶میلادی عملیات خوشه‌های خشم را بر ضد لبنان آغاز کرد. این عملیات با انجام قتل‌عام‌های چهارگانه سحمر در روز دوم، آمبولانس منصوری در روز سوم، نبطیه فوقا و قانا در روز هفتم مشهور شد. در این حمله ۲۵ نفر از جمله چهارده تن از نیروهای حزب الله به شهادت رسیدند. عملیات شانزده روز طول کشید و در نهایت، اسرائیل با حزب الله به توافق آوریل رسید. در این توافق، اسرائیل پذیرفت که به غیرنظامیان حمله نکند و در رویارویی نظامی، فقط با نیروهای مقاومت درگیر شود.

·         عملیات انصاریه

حزب الله عملیات انصاریه را در 5/9/1992 برای مقابله با تجاوز دریایی کماندوهای اسرائیلی سامان داد که به کشته و زخمی شدن ۱۷ صهیونیست انجامید.

فعالیت‌های‌ اجتماعی حزب الله

تمرکز حزب الله بر مقاومت در برابر تجاوز اسرائیل است؛ با این حال، این حزب فعالیت‌های اجتماعی‌ای نیز دارد که برخی عبارت‌اند از:

·        احداث مؤسسه جهاد سازندگی برای بازسازی خرابی‌های ناشی از تجاوزات اسرائیل و بلایای طبیعی

·        جمع‌آوری زباله‌های شهری حومه جنوب بیروت در سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۱میلادی

·        تأمین آب آشامیدنی حاشیه جنوبی بیروت

·        فعالیت‌های کشاورزی

·        احداث جمعیت اسلامی بهداشت و مراکز درمانی و بیمارستانی متعدد

·        ارائه خدمات آمورشی و کمک‌‌آموزشی به دانش‌آموزان

·        تأسیس بنیاد شهید برای ارائه خدمات به خانواده‌های شهدا

·        تأسیس کمیته امداد خیریه اسلامی برای حمایت از محرومان