ایران، کشوری که به عنوان یکی از غنی‌ترین منابع گازی جهان شناخته می‌شود، در سال‌های اخیر به طور مکرر با مشکل کمبود گاز در فصل زمستان مواجه شده است. این مساله، با توجه به حجم عظیم ذخایر گازی این کشور، پرسش‌های بسیاری را در اذهان ایجاد کرده است. از سوی دیگر در تابستان نیز شاهد مشکل کمبود برق هستیم. تابستان سال ۱۴۰۳ امروز به پایان می‌رسد و این تابستان هم با بحران قطعی برق پیوند خورد. چنانکه حالا بسیاری از کارشناسان میزان کمبود برق در کشور را ۲۵ هزار مگاوات تخمین می‌زنند و نسبت به ادامه خاموشی‌ها در پاییز و زمستان امسال هم هشدار می‌دهند.

توسعه نیافتن نیروگاه‌ها و عقب‌ماندگی تولید
در همین زمینه حمیدرضا صالحی، رئیس هیئت مدیره فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران، در گفتگو با ایسنا بیان کرد که امسال ناترازی برق ۱۹ هزار مگاوات بود، اما ممکن است این عدد به ۲۴ هزار مگاوات افزایش یابد. هشدار افزایش ناترازی برق، اولین بار نیست که مطرح می‌شود.

حسن‌علی تقی‌زاده، رئیس هیئت مدیره سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق، نیز با حضور در برنامه تلویزیونی میز اقتصاد خطاب به مسئولان عنوان کرد که درباره ناترازی برق با مردم شفاف باشند و صادقه بگویند اگر اوضاع به همین شیوه ادامه پیدا کند، سال آینده ناترازی به ۲۵ هزار مگاوات می‌رسد.

او در رابطه با برون‌سپاری حل مشکلات به مردم و مقصر جلوه دادن آن‌ها توضیح داد که متوسط مصرف سرانه مردم ایران ۱۰۲۲ کیلووات ساعت در سال است، این رقم در دنیا ۱۱۹۲ کیلوات ساعت و در اروپا ۲۱۲۰ کیلووات ساعت است. مردم ایران نسبت به کل دنیا برق کمتری مصرف می‌کنند، اما متأسفانه مسئولان عادت دارند گناه را گردن مردم بیندازند.

مسئولان تاکنون یا به وجود بحران برق اعتراف نمی‌کردند، یا اگر به چیزی به نام بحران باور داشتند، انگشت اتهام آن‌ها همواره مردم را نشانه می‌گرفت. ادعای پرمصرفی مردم، موضوعی است که همواره وزارت نیرو آن را بیان می‌کند و دلیل کمبود برق را پرمصرفی مردم جلوه می‌دهند.

ن چه ناترازی برق عنوان می‌شود، گمراه‌کننده است. عقب ماندن تولید از تقاضای مردم مشکلی است که هر تابستان گریبان‌گیر مردم می‌شود. بخش عمده این ناترازی، ناشی از کمبود برق است و از این رو، وزارت نیرو به عنوان متولی تامین برق موردنیاز کشور، موظف به جبران کمبود برق است

میزان ناترازی برق در کشور حدود ۱۷ هزار تا ۱۹ هزار مگاوات عنوان می‌شود که بخش عمده این ناترازی، متوجه وزارت نیروست. فرسودگی و بازدهی پایین نیروگاه‌های حرارتی که بیش از ۸۰ درصد از سبد تولید برق را در کشور تشکیل می‌دهند، یکی از مهم‌ترین عوامل کمبود برق است.

عوامل اصلی کمبود گاز در ایران

عوامل متعددی در بروز این مشکل دخیل هستند. تفاوت بین ذخایر و تولید گاز، افزایش مصرف، مشکلات زیرساختی، مدیریت ناکارآمد و تحریم‌ها، از جمله مهم‌ترین دلایلی هستند که به کمبود گاز در ایران دامن زده‌اند.

تفاوت بین ذخایر و تولید: ایران دارای بزرگترین ذخایر گازی جهان است، اما میزان تولید گاز و ظرفیت پردازش آن با این ذخایر همخوانی ندارد. سرمایه‌گذاری ناکافی در صنعت گاز، فرسودگی تاسیسات و نبود مدیریت یکپارچه بر تولید و توزیع گاز، از جمله موانع اصلی در این زمینه هستند.

افزایش مصرف: رشد جمعیت و توسعه صنایع، مصرف گاز در ایران را به طور قابل توجهی افزایش داده است. همچنین، یارانه‌های سنگین گاز و قیمت پایین آن، باعث مصرف بی‌رویه این انرژی شده است.

مشکلات زیرساختی: شبکه‌های انتقال و توزیع گاز در ایران به دلیل قدمت و عدم تعمیر و نگهداری مناسب، با مشکلات جدی مواجه هستند. نشت گاز، افت فشار در خطوط انتقال و عدم تعادل در توزیع گاز در مناطق مختلف کشور از جمله چالش‌های اصلی در این زمینه هستند.

مدیریت ناکارآمد: عدم برنامه‌ریزی دقیق برای تولید، ذخیره‌سازی و توزیع گاز، عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش تحقیق و توسعه و نبود شفافیت در آمار و اطلاعات مربوط به صنعت گاز، از جمله عوامل مدیریتی هستند که به بحران کمبود گاز دامن زده‌اند.

تحریم‌ها: تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نیز در تشدید این مشکل بی‌تاثیر نبوده‌اند. محدودیت در دسترسی به فناوری‌های جدید، قطعات یدکی و سرمایه گذاری خارجی، باعث شده است تا روند توسعه صنعت گاز با کندی مواجه شود.

عواقب کمبود گاز

کمبود گاز در ایران عواقب اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی متعددی به دنبال دارد. از جمله این عواقب می‌توان به تعطیلی صنایع، افزایش آلودگی هوا به دلیل استفاده از سوخت‌های جایگزین، نارضایتی عمومی و کاهش بهره‌وری اشاره کرد.

برای حل مشکل کمبود گاز در ایران، باید اقدامات جامع و بلندمدتی انجام شود. سرمایه‌گذاری در بخش تولید و زیرساخت‌ها، ترویج فرهنگ صرفه‌جویی، قیمت‌گذاری واقعی، مدیریت یکپارچه و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله مهمترین راهکارها هستند.

کمبود گاز در ایران، یک مشکل پیچیده است که ریشه در عوامل مختلفی دارد. برای حل این مشکل، نیازمند یک عزم ملی و همکاری همه جانبه دستگاه‌های اجرایی هستیم. با اتخاذ سیاست‌های درست و اجرای برنامه‌های بلندمدت، می‌توان از این بحران عبور کرد و از منابع عظیم گازی کشور به نحو مطلوب استفاده کرد.

نگرانی نسبت به قطعی‌های برق در زمستان در کنار کمبود گازی که هرساله با آن مواجه می‌شوند، اوضاع را بحرانی‌تر از پیش خواهد کرد. این نگرانی با توجه به توسعه نیافتن بخش عرضه برق و احتمال افزایش ناترازی به ۲۵ هزار مگاوات، دور از ذهن نیست. در چنین شرایطی که علنا صنایع همواره اولویت تمامی قطعی‌ها هستند، در نبود برق و گاز علنا دیگر تولید در کشور بی‌معنی خواهد شد.