در حقیقت مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران در نخستین سفر خود به غرب از زمان انتخابش به مقام ریاست جمهوری در تیرماه سال جاری، در کمتر از یک ماه و نیم پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ۵ نوامبر که می‌تواند به شکست دوباره دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق و یکی از مخالفان سرسخت سازش با ایران منجر شود؛ وارد خاک آمریکا خواهد شد. سفری که حتما برای کشورها و به‌خصوص کشورهای طرف ایران که منتظر هستند بدانند ایران چطور به مساله لبنان، اسرائیل و فلسطین خواهد پرداخت، اهمیت بسیاری دارد.

واکنش شدید عراقچی در بدو   ورود به نیویورک به مسائل لبنان

اما در این میان، وزیر امور خارجه دولت چهاردهم، که یک روز زودتر از مسعود پزشکیان برای شرکت در هفتاد و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد راهی نیویورک ش، و توسط امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل، و زهرا ارشادی، معاون نمایندگی ایران در سازمان ملل، مورد استقبال قرار گرفت؛ در بدو ورود نسبت به رویدادهای اخیر منطقه واکنش نشان داد.

سید عباس عراقچی، در حالی به نیویورک رفت که از آغاز کارش با توجه به تحولات منطقه و پیرامون محور مقاومت قصد داشت پیش از عزیمت به نیویورک به لبنان سفر کند که به توصیه دبیرکل ‌لله لبنان این سفر را به تاریخ دیگری در آینده نزدیک موکول کرد. بر اساس آنچه که کانال تلگرامی منتسب به   عراقچی در این ارتباط  نوشته است: «سید عباس عراقچی بعد از حوادث اخیر لبنان و اقدام تروریستی رژیم صهیونیستی هم  قصد داشت به بیروت سفر کند اما به دلیل برخی ملاحظه‌ها به وی پیشنهاد شد که برای انجام این سفر عجله نکند.»

به نظر می‌رسد یکی از سخت‌ترین دوران‌های مذاکره اکنون در مسیر دستگاه دیپلماسی ایران قرار دارد زیرا از یک سو تقریبا مذاکرات احیای برجام در بن‌بست کامل است و از سوی دیگر تمامی گروه‌های میانجی به نوعی از مدار خارج شده و از ظرفیت‌های خود در میانجیگری استفاده کرده‌اند

وزیر امور خارجه ایران، در سخنانی پس از ورود به نیویورک، به وضعیت بحرانی و ملتهب منطقه غرب آسیا اشاره کرد و گفت که این نشست در شرایطی برگزار می‌شود که منطقه با افزایش تنش‌ها و اقدامات تروریستی و جنایتکارانه رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین در غزه، کرانه باختری و لبنان روبه‌رو است. به گفته عراقچی، اسرائیل به دنبال گسترش جنگ در منطقه و این شرایط بسیار خطرناک است.

عراقچی همچنین با اشاره به ترور ابراهیم عقیل، یکی از فرماندهان حزب‌الله، و حوادث اخیر در لبنان، این اقدامات را «دست و پا زدن‌های یک رژیم مستاصل» توصیف کرد که به دنبال کشاندن کل منطقه به باتلاق است. او تأکید کرد که ایران و کشورهای منطقه با هوشیاری و دقت به این مسائل پاسخ خواهند داد و اسرائیل به اهداف خود برای افزایش تنش و جنگ نخواهد رسید.

عراقچی درباره مسائل لبنان اظهار داشت که حزب‌الله خود تصمیم خواهد گرفت و واکنش‌های مناسب را نشان خواهد داد. همچنین در مورد ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، تأکید کرد که این اقدام نیز بی‌پاسخ نخواهد ماند.

البته این سخنان عراقچی در شرایطی مطرح می‌شد که او در گفت‌و‌گو با صداوسیما تصریح کرد آمریکایی‌ها با نزدیک شدن انتخابات این کشور آماده مذاکره جدی نیستند، اما ایران در صورت لزوم تماس با اروپایی‌ها را آغاز می‌کند و منتظر آمریکا نخواهد ماند.

در مقابل اما سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفته است که ایالات متحده « در مورد رویکرد در قبال ایران، از جمله در مورد پیشرفت‌های هسته‌ای این کشور در هماهنگی نزدیک با تروئیکای اروپایی (آلمان، بریتانیا و فرانسه) است.»

راهی برای بازگشت به مذاکرات هست؟

البته بسیاری پس از انتخابات زودهنگام در ایران امیدوار بودند که در دولت مسعود پزشکیان راهی برای بازگشت به برجام و مذاکرات باز شود و شاید حتی اولین سفر مهم دولت و عراقچی به غرب را مسیری تازه برای مذاکرات با جهان و حتی احیای برجام می‌پنداشتند؛ اما به نظر می‌رسد کار دیپلماسی دولت چهاردهم از همیشه سخت‌تر است و توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ حالا دیگر به کمای قطعی و نهایی فرو رفته و بر خلاف زمانی‌ که اتحاد و عزم بین‌المللی برای حصول توافق با ایران با همراهی چین و روسیه وجود داشت، این هماهنگی دیگر وجود ندارد.

رقابت روزافزون چین در منطقه خاورمیانه و اقتصاد جهانی با آمریکا و جنگ اوکراین و روسیه از اصلی‌ترین عواملی هستند که مانعی برای هر نوع تحقق بازگشت به برجام را رقم خواهند زد، اما با این شرایط حضور ایران در سازمان ملل چه دستاورد دیپلماسی برای ایران در پی خواهد داشت؟

برای پاسخ به این پرسش شاید باید به سخنان عراقچی در صداوسیما توجه کرد وقتی گفت که: «با نزدیک شدن به انتخابات، آمریکایی‌ها آماده مذاکره جدی نیستند، اما در صورت لزوم، تماس با اروپایی‌ها را آغاز کرده و منتظر آمریکا نخواهیم ماند.» البته عراقچی زمانی این سخنان را بیان می‌کرد که شاید انتظار چنان برخورد سنگینی را درباره ادعای ارسال موشک‌ها به روسیه از سوی اروپا و بیانیه تند تروئیکای اروپایی درباره مساله هسته‌ای نداشت.

رقابت روزافزون چین در منطقه خاورمیانه و اقتصاد جهانی با آمریکا و جنگ اوکراین و روسیه از اصلی‌ترین عواملی هستند که مانعی برای تحقق بازگشت به برجام را رقم خواهند زد؛ اما با این شرایط حضور ایران در سازمان ملل چه دستاورد دیپلماسی برای کشورمان در پی خواهد داشت؟

29 شهریور رویترز در گزارشی به حضور پزشکیان در نیویورک پرداخت و نوشت که او در جریان سفر خود برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد این پیام را به غرب خواهد داد که «تهران نسبت به دیپلماسی روی گشاده‌ای دارد» و در عین حال تأکید خواهد کرد که تهران در برابر فشارهای غرب سر خم نخواهد کرد.

سایه التهاب لبنان بر سر سازمان ملل

از سوی دیگر همین گزارش تاکید داشت با این که تهدیدهای ایران برای انتقام از ترور اسماعیل هنیه در تهران کاهش یافته، اما انفجارهای دو روز اخیر که حزب‌الله لبنان را هدف گرفت، عاملی است که سایه نگرانی از گسترش تنش‌ در منطقه را بر نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد انداخته است.

البته یکی از دیپلمات‌های اروپایی نیز به رویترز گفته که به باور او اروپا به دنبال گامی رو به جلو اما کوچک‌تر در ازای اقدامی متقابل است. بنابراین از سر گرفته شدن مذاکرات «در واقع نوعی معامله بین دو طرف است و تحولی 

به شمار نمی‌رود.»

در واقع به نظر می‌رسد که یکی از سخت ترین دوران‌های مذاکره اکنون برای دستگاه دیپلماسی ایران فرارسیده است. از یک سو تقریبا مذاکرات احیای برجام در بن‌بست کامل است و از سوی دیگر تقریبا تمامی گروه‌های میانجی به نوعی از مدار خارج شده‌اند و چنانچه اکنون رابطه به اروپا خود نیازمند یک میانجی است، از سوی دیگر میان ایران و آمریکا نیز تا پیش از این اگر عمان و قطر در نقش میانجی ظاهر می‌شدند در سه سال گذشته تقریبا ظرفیت‌های خود را به کار بسته و با بی‌نتیجه ماندن اهمیت خود را در ایفای این نقش از دست داده‌اند.

در این شرایط شاید یکی از اصلی‌ترین منافع دیپلماسی ایران استفاده از ظرفیت‌های موجود در سفر رئیس‌جمهور و وزیر خارجه به سازمان ملل باشد. دیدارهایی که شاید بتواند درنهایت منجر به گشایشی هر چند اندک در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی کشور شود.

تعیین تکلیف برای دیپلماسی کشور

از داخل 

البته در کنار بحران‌های خارجی موجود باید حتما به عوامل تفرقه‌افکن داخلی نیز اشاره داشت. کما این که در جدیدترین اظهارات نیز امام جمعه قم با اشاره به مساله مذاکرات و روابط دیپلماسی ایران گفته است که: «مساله اصل جمهوری اسلامی است که با مذاکره حل نمی‌شود، زیرا آمریکا با موجودیت جمهوریت اسلامی و نفوذ و اقتدار آن مخالف است که بیانات امامین انقلاب است؛ البته رئیس‌جمهور به بیان برادری اشاره داشتند که کلام امام راحل است که اگر آمریکا دست از خباثت بردارد، راجع به ارتباط با آنها فکر می‌کنیم.»

در کنار بحران‌های خارجی موجود، باید به تعیین‌تکلیف‌کنندگان داخلی برای رئیس‌جمهور نیز اشاره داشت. کما این که امام جمعه قم در جدیدترین اظهارات خود و در آستانه سفر رئیس‌جمهور به نیویورک، در مورد مذاکرات و اف‌ای‌تی‌اف به پزشکیان هشدار داد و قطعا در این مسیر تنها نخواهد بود

سید محمد سعیدی در بخش دیگری از خطبه‌ها نیز برای FATF تعیین تکلیف کرد و گفت که: «هشت سال قبل «اف‌ای‌تی‌اف» امضا شد، اما تغییری حاصل نشد؛ دشمنان کشور ما را به کمک مالی به تروریست‌ها متهم کردند؛ آنها برای ملحق شدن تقاضاهایی دارند که با مبانی انقلاب اسلامی همخوانی ندارد.»

به نظر می‌رسد امام جمعه محترم فارغ از این که در آستانه سفر رئیس‌جمهور به سازمان ملل، برای کل دیپلماسی کشور تعیین تکلیف کرده اما دستکم هیچ اطلاعی ندارد که ایران هیچگاه به fatf نپیوست و  8 سال است لایحه رسیده از مجلس، در مجمع تشخیص مصلحت نظام سرگردان مانده و اتفاقا ایران نیز اکنون در لیست سیاه اف ای تی اف جا خوش کرده است، آن هم در شرایطی که حتی لبنان و عراق نیز وضعیت بهتری نسبت به ایران دارند.

البته سخنان امام جمعه قم بدون تردید تنها نمونه از این دست نیست و طیف نزدیک به جبهه پایداری و شاید سعید جلیلی و همفکرانش نیز منتظر هر نوع گشایش در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی هستند تا با اسم رمز سازش به آن حمله کنند. این در حالی است که تنش‌ها در منطقه با بالاترین سطح خود رسیده و التهاب حملات دیوانه‌وار و لجام‌گسیخته اسرائیل به لبنان و سوریه پس از نوار غزه و ترور هنیه در تهران؛ کسب دستاوردهای دیپلماتیک و ارتباط گسترده و رایزنی با جهان را از همیشه برای ایران ضروری‌تر کرده است.